Każdego roku w okolicach połowy marca na całym świecie organizowane są liczne wydarzenia, które promują szeroko rozumianą edukację finansową. W 2023 r. GMW będzie odbywał się od 20 do 26 marca. Liczby podawane na oficjalnej stronie wydarzenia są imponujące. Od 2012 r. ponad 53 miliony młodych ludzi w 176 skorzystało z działań prowadzonych w ramach GMW, a w samym 2021 r. aż 16200 organizacji prowadziło zajęcia. W Polsce nadzór nad GMW pełniła w 2022 r. Komisja Nadzoru Finansowego.

Choć głównym celem GMW jest wspieranie dzieci i młodzieży w dostępie do wiedzy z zakresu finansów osobistych, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby w bibliotecznej przestrzeni rozszerzyć grupę docelową np. na osoby dorosłe czy seniorów.

Wprowadzenie do przestrzeni bibliotecznej tematu związanego z edukacją finansową wymaga osadzenie tego w jakimś kontekście. Tu doskonałą okazją będzie coroczna ogólnoświatowa inicjatywa znana pod nazwą Global Money Week (GMW).

GMW to kampania, której nadrzędnym celem jest wyposażenie (głównie młodzieży) w podstawową wiedzę na temat finansów. Dzięki niej zyskają kompetencje, które pozwolą im na świadome zarządzanie własnymi finansami. Jest to jedna z kluczowych kompetencji współczesnego świata, której, nad czym ubolewa wiele środowisk, nie jest poświęcana wystarczająca uwaga w szkolnych programach nauczania. To niedociągnięcie jest doskonałą niszą, którą może zagospodarować biblioteka, a bibliotekarze mogą stać się ekspertami edukacji ekonomicznej.

Co masz na myśli słysząc pojęcie finanse osobiste? Od takiego pytania można rozpocząć praktycznie każde zajęcia biblioteczne. Będzie to także doskonały początek to identyfikacji tematów, które interesują naszych odbiorców. Zadając je przygotujmy się do notowania. Każda odpowiedź będzie bowiem na wagę złota i będzie wskazywała kierunek, w którym będziemy podążać.

Finanse osobiste są oceanem różnych tematów. Możemy bowiem mówić o pieniądzach (naturalne skojarzenie), ich zarabianiu, a jak zarabianie to praca, a jak praca to wynagrodzenie minimalne, średnia pensja. Dalej to podatki, składki zdrowotne, koszty dla pracodawcy i pracownika.

Inny obszar – bankowość. Bankowość to konta, a jak konta to Internet, karty kredytowe, płatnicze, to rachunki bakowe, oprocentowanie, to wyszukiwanie i porównywanie ofert, wreszcie bezpieczeństwo naszych pieniędzy. To także kredyty i pożyczki, banki i parabanki.

Popularna ostatnio inflacja to zagadnienia popytu i podaży, wpływu różnych czynników na cenę (choćby wynagrodzenia), sposobu jej obliczania.

Zarabianie, oszczędzanie, wydawanie, inwestowanie to kolejne tematy rzeki, które tworzą ocean finansów osobistych.

Podstawową zasadą prowadzenia zajęć edukacji finansowej w bibliotece jest dobrowolność. Nie możemy nikogo zmusić do uczestnictwa. Co więcej nawet, jeżeli ktoś zdecyduje się uczestniczyć w takich zajęciach, to naszym obowiązkiem, jako prowadzących jest zapewnienie mu komfortu. W żadnym przypadku nie możemy wymagać udzielania odpowiedzi pochodzących z własnego życia uczestników.

Temat finansów osobistych jest na tyle szeroki i interesujący, że raczej nie powinno być problemu z zachęceniem osób do uczestnictwa w zajęciach. Warto jednak przygotować każde zajęcie i promować je w ciekawej formie. Interesującym rozwiązaniem będzie opracowanie tematu zajęć w formie pytania, na które uczestnicy będą poszukiwali odpowiedzi.

Dzieci są bardzo wdzięczną grupą do prowadzenia każdych zajęć. Są bardzo otwarte i chętnie mówią o swoich doświadczeniach. Już od najmłodszych lat warto wprowadzać elementy finansowe do słownictwa i życia dzieci.

Szukając inspiracji do zajęć edukacji finansowej dzieci, warto korzystać z różnych książek. Coraz częściej pojawia się temat oszczędzania w różnych publikacjach. Ciekawą pozycją jest książka autorstwa Tomasza Krupy pt. „Miś Expertuś oszczędza”.

Warto przygotować krótkie scenki np. teatru pacynkowego, w którym prezentowane będą różne zagadnienia finansowe. W przypadku dzieci temat jest naprawdę stosunkowo prosty do opracowania, a największą przeszkodą jest przełamanie oporu ze strony bibliotekarzy prowadzących zajęcia.

Zajęcia o oszczędzaniu można rozpocząć od krótkiej historyjki nt. świnki skarbonki, zajęcia o wysokich cenach od pracy, jaką należy wykonać zanim produkt znajdzie się na sklepowej półce.

Zdecydowanie trudniejszą grupą do przygotowania zajęć jest młodzież i dorośli. Tu bowiem należy już operować konkretnymi pojęciami. To wymaga od bibliotekarzy przede wszystkim dobrego przygotowania. Z punktu widzenia bibliotekarza przełamaniem strefy komfortu może być zakomunikowanie odbiorcom, że my bibliotekarze prowadzący zajęcia nie jesteśmy ekspertami finansowymi. Jesteśmy edukatorami, którzy chcą podzielić się swoją wiedzą i zwrócić uwagę na pewne istotne obszary.

Warto także poruszać zagadnienie finansów w niecodzienny sposób. Pokazując te aspekty, które może nie do końca są związane stricte z finansami, ale mają kolosalne znaczenie dla zasobności naszego portfela. Chodzi mi m.in. o ekonomię behawioralną. Jest to dziedzina łącząca matematyczne zasady ekonomii z psychologią. Dzięki niej możemy pokazać, że złotówka złotówce nie jest równa, to nasz mózg i instynkty częściej decydują o decyzjach zakupowych i w ogóle dlaczego psychologia i poznanie zasad zachowania ludzi jest tak istotne np. na zakupach (w tym także internetowych). Szerzej na ten temat zostanie omówiony w jednym z kolejnych numerów w artykule „Grosz do grosza”.

Edukacja finansowa gościła już w murach wielu polskich bibliotek. To za sprawą dwóch projektów, które były koordynowane przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (FRSI).

Pierwszym z nich był projekt „O finansach… w bibliotece”. Jego głównym założeniem było wyposażenie seniorów, a w późniejszych edycjach także członków ich rodzin tworzących wspólne gospodarstwo domowe w wiedzę z zakresu szeroko rozumianych finansów domowych. W tym projekcie brało udział wiele bibliotek praktycznie z całej Polski. Poszukując inspiracji na działania w ramach GMW, warto poszukać bibliotek w okolicy, które uczestniczyły w tym projekcie i skorzystać z ich doświadczenia. Warto także zajrzeć na portal labib.pl, gdzie znajduje się wiele informacji i materiałów związanych z tym projektem. Wśród nich są także materiały do zajęć. Więcej informacji nt. tego projektu znajdziesz w 26 numerze Nowoczesnej Biblioteki 3.0 – marzec 2020 roku.

Drugim działaniem edukacji finansowej realizowanym w bibliotekach był projekt FINLIT (Financial Literacy Through Public Libraries). To międzynarodowy projekt, w którym polskie biblioteki dzieliły się swoim doświadczeniem z bibliotekami z Rumunii, Słowenii i Bułgarii. Projekt ewoluował z projektu „O finansach… w bibliotece”. Jest to kolejne działanie, w którym pokazano, że biblioteki publiczne są doskonałym miejscem do poruszania ważnych dla społeczności lokalnej tematów w tym także tych związanych z edukacją finansową.

Działania te były także inspirujące i bardzo pouczające z punktu widzenia bibliotekarza, edukatora prowadzącego zajęcia. FRSI wspierało biblioteki praktycznie na każdym etapie realizacji projektu. Począwszy od spotkań (warsztatów edukacyjnych) przygotowujących do pracy z seniorami. Poprzez wyposażenie w wiedzę i materiały niezbędne do prowadzenia zajęć (scenariusze, prezentacje, platforma edukacyjna, webinary, dodatkowe materiały). Na przeprowadzeniu profesjonalnej ewaluacji kończąc. Bibliotekarze prowadzący zajęcia stali się nie tylko edukatorami (ekspertami) edukacji finansowej osób dorosłych, ale także zdobyli wiedzę i umiejętności niezbędne do profesjonalnego przygotowywania projektów.