Biblioteka Stormen w Bodø na północy Norwegii – relacja z podróży, przegląd wydarzeń bibliotecznych
Renata Kajewska 
Czym jest Stormen
Pod nazwą Stormen kryje się cały kwartał kulturyw centrum Bodø – składają się na niego dwa budynki: biblioteka miejska i sala koncertowa zaprojektowane przez brytyjską pracownię DRDH Architects. Biblioteka ma ok. 6300 m², koncert hall ok. 11 200 m², i oba budynki znajdują się w śródmieściu, zaraz przy porcie. Białe, prefabrykowane elewacje z betonowych elementów z domieszką marmuru odbijają arktyczne światło, przez co budynki „świecą” nad nabrzeżem nawet w krótkie zimowe dni.
Wnętrze biblioteki to duża, świetlista przestrzeń z główną czytelnią wychodzącą na port, wielką drewnianą klatką schodową i „namiotowym” dachem, który spina kolejne poziomy. Całość została zaprojektowana tak, by była jak najbardziej „przewiewna” – otwarta, z powtarzalnym, ale zróżnicowanym meblem w strefie dziecięcej i dorosłej.
Stormen to też ważny punkt na mapie architektury– projekt zdobył m.in. nagrody RIBA i znalazł się w europejskich zestawieniach wybitnych realizacji kulturalnych. W 2018 r. norweski związek bibliotekarzy przyznał mu tytuł Biblioteki Publicznej Roku.
Biblioteka z widokiem – architektura jako narzędzie przyciągania ludzi
O Stormen często mówi się jako o bibliotece z „nierealnym” widokiem – ogromne przeszklenia wychodzą prosto na port i góry, a w środku dominują jasne drewno, otwarta przestrzeń i wygodne miejsca do siedzenia.
Światło i widok to magnes.W Stormen najlepsze miejsca do siedzenia są właśnie przy oknach – stoły do pracy, kanapy, miejsca do czytania. Widok robi swoje, ale kluczowy jest układ: regały nie stoją „przyklejone” do okien, tylko zostawiają miejsce dla ludzi.
Przestrzeń publiczna, nie tylko „wnętrze budynku”.Elewacja biblioteki od strony miasta tworzy coś w rodzaju miejskiego „foyer” – szeroki chodnik, ławki, plac, którym można po prostu przejść, usiąść, spotkać się.
Spójny, ale elastyczny wystrój.Te same systemy meblowe powtarzają się w różnych strefach, ale są różnie skalowane i aranżowane – inaczej dla dzieci, inaczej dla dorosłych. To ogranicza chaos, a jednocześnie pozwala dopasować przestrzeń do odbiorców.
Co może z tego wziąć polska biblioteka Nie trzeba fiordu za oknem. Warto za to zadać sobie pytanie: „Czy najlepsze miejsca w mojej bibliotece zajmują książki czy ludzie?”. Czasem przestawienie kilku regałów i uwolnienie okien daje większy efekt niż najmodniejsza lampa.
„Bezpieczna przystań w sztorm i ciszę” – Stormen jako trzecie miejsce
Stormen opisuje sam siebie jako „bezpieczną przystań w sztorm i ciszę” – zarówno metaforycznie (życiowe burze), jak i dosłownie (na północy Norwegii pogoda potrafi dać w kość nawet w maju; podczas mojego pobytu było 4–6 stopni C). Biblioteka deklaruje, że zgodnie z ustawą pracuje codziennie nad tym, by być bezpłatnym, niezależnym i aktualnym miejscem spotkań dla wszystkich, wspierając edukację, kulturę i aktywne obywatelstwo.
To widać w programie. Po 10 latach działania Stormen może pochwalić się ogromnym wzrostem liczby wydarzeń: z 16 wydarzeń w 2013 r. do 714 w 2023 r., z czego 458 dla dzieci i młodzieży. To nie jest „biblioteka, w której czasem coś się dzieje”, tylko żywe centrum programu kulturalnego.
Typowy tydzień w Stormen to m.in.:
- Stormen Gaming Junior – spotkania gamingowe dla młodszych,
- Hæng! – otwarta przestrzeń i aktywności dla młodzieży 13–20 lat,
- Strikk og lytt – czytanie na głos połączone z… dzierganiem na drutach,
- filmowe wieczory,
- kursy języków i rękodzieła, w tym warsztaty rzemiosła samów ,
- Lån en Bodøværing – w stylu „żywej biblioteki”: „wypożycz mieszkańca Bodø” na rozmowę (podobna inicjatywa z powodzeniem funkcjonuje już w Polsce, o czym jeszcze w 2025 roku będzie pisać w nbiblioteka.pl).
Inspiracja dla polskich bibliotek
Stormen pokazuje, że „trzecie miejsce” to nie tylko ładne fotele, ale konsekwentnie budowany program, który dotyka różnych grup: od dzieci i młodzieży, przez seniorów, po społeczności mniejszościowe.
Młodzi, sztuka, języki – trzy strategiczne filary
1. Unge Stormen – młodzi w centrum | To specjalna „linia programowa” i struktura organizacyjna skupiona na młodzieży: osobna odpowiedzialna osoba, działania dopasowane do stylu życia nastolatków, gaming, miejsce do spędzania czasu po szkole. |
2. Stormen samiske senter – centrum samiskie | W strukturze biblioteki działa samodzielny ośrodek zajmujący się językami i kulturą Sámi: spotkania, kursy, działania edukacyjne, widoczność języków mniejszościowych w przestrzeni. |
3. Stormen kunst/dájdda – sztuka w bibliotece | Program wystaw, instalacji, działań artystycznych prowadzony we współpracy z kuratorami i artystami – biblioteka jako pełnoprawna galeria, a nie tylko „miejsce na plakaty”. |
Co można przenieść do polskich bibliotek
Nie każdy samorząd założy od razu „centrum samijskie”, ale można:
- pomyśleć o stałej linii programowej dla jednej grupy, np. młodzieży lub seniorów,
- wyodrębnić w strukturze biblioteki choć 0,25 etatu „koordynatora młodych” zamiast traktować młodzież „przy okazji”,
- zaprosić lokalnych twórców do stałej współpracy i potraktować przestrzeń biblioteki jako minigalerię.
Stormen od środka: elastyczność i mieszanie funkcji
Biblioteka Stormen to nie tylko regały. W budynku mieszczą się m.in.: elastyczna sala występów, galeria, sala wielofunkcyjna, media laby, pracownie, kawiarnia – wszystkie od strony miasta, dzięki czemu z ulicy od razu widać, że „coś się dzieje”. Szerokie wejście zaprasza wszystkich, a panie bibliotekarki są uśmiechnięte i chętne do pomocy.
Wnętrze rozwiązano jak wewnętrzną ulicę: dwa wejścia – od portu i od miasta – spina pasaż, wzdłuż którego działają różne „pokoje” i strefy biblioteki. Dzięki temu nawet przypadkowy przechodzień może „wpaść po drodze” – wypić kawę, podpatrzeć wystawę, zajrzeć do strefy dziecięcej.
Drewno, jasne materiały i duża, rzeźbiarska klatka schodowa tworzą efekt „domu na miarę miasta”: elegancko, ale bez nadęcia.
Co mogą zrobić polskie biblioteki
- Spróbować myśleć o wejściu do biblioteki jak o witrynie sklepu : czy z zewnątrz widać, że tu coś się dzieje?
- Łączyć funkcje w jednym pomieszczeniu – strefa dzienna może być czytelnią, miejscem spotkań i „salą na miniwykład”, jeśli ma ruchome meble i przemyślaną akustykę.
- Przemyśleć, czy kawiarnia / automaty z kawą nie powinny być bliżej „jadalnej części” biblioteki niż wciśnięte w róg.
Czy polska biblioteka może stać się „małym Stormen”? W skali budżetu – raczej nie. W skali podejścia – jak najbardziej.
Co może zrobić dyrektor polskiej biblioteki, inspirując się doświadczeniami biblioteki norweskiej
Uwolnij widok i światło | odsuń regały od okien, dodaj miejsca do siedzenia z najlepszym widokiem, nawet jeśli to tylko na plac zabaw czy skwer. |
Pomyśl o 1–2 liniach programowych „na poważnie” | młodzi, seniorzy, migranci, rodzice małych dzieci – i konsekwentnie buduj dla nich ofertę. |
Wprowadź stałe, rozpoznawalne cykle wydarzeń | jak „Strikk og lytt” czy „Stormen Gaming Junior”, tylko w polskim wydaniu: np. „Czytaj i dziergaj”, „Gry w bibliotece”, „Rodzinna sobota”. |
Zaproś miasto do środka | wystawy lokalnych artystów, spotkania sąsiedzkie, „żywa biblioteka” z mieszkańcami jako „książkami”. |
Stormen pokazuje coś bardzo uwalniającego: biblioteka na końcu świata może być jednocześnie zwyczajnym miejscem w codziennym dniu, gdzie można po prostu wpaść na chwilę.
Przykładowe wydarzenia w bibliotece Stormen zaplanowane na 2025 rok
Vindkastfestivalen 2025 – młodzieżowy festiwal w bibliotece | Jednodniowy festiwal dla młodzieży 13–20 lat organizowany przez Unge Stormen. W programie m.in. gaming (Super Smash Bros, Fortnite), planszówki, tekstylne „merch–warsztaty”, konkursy, pizza oraz wieczorne koncerty (Rods of God, Innhåldsførrtægnelse, Lemé) rozsiane po całym budynku biblioteki. |
Barnas internasjonale dag 2025 – Międzynarodowy Dzień Dziecka | Duże, bezpłatne wydarzenie rodzinne organizowane w i wokół Stormen bibliotek i Stormen konserthus. Cały „kwartał Stormen” wypełniają gry, animacje i atrakcje przygotowane przez bibliotekę, dom kultury, Czerwony Krzyż, szkołę muzyczną, organizacje migrantów i wolontariuszy. |
Forsvars-, fly- og fotballby – Ka skjer nu, Bodø? | Spotkanie / debata w Stormen bibliotek o tożsamości miasta jako ośrodka wojskowego, lotniczego i piłkarskiego – z udziałem lokalnych ekspertów i mieszkańców. |
Sommerles 2025 – letnia kampania czytelnicza | Ogólnonorweska, cyfrowa kampania czytelnicza dla dzieci z klas 1–7, w którą włącza się Stormen bibliotek. Uczestnicy rejestrują przeczytane książki na Sommerles.no, zdobywają nagrody i biorą udział w dodatkowych aktywnościach biblioteki. |
Vindkastfestivalen 2025 – wpis w kalendarzu miasta Bodø | W miejskim kalendarzu Bodø Live festiwal opisany jest jako „Vindkastfestivalen 2025 – Stormen Library”, z DJ-em, warsztatami, grami i koncertami, całkowicie przejmujący przestrzenie biblioteki jako młodzieżowe „trzecie miejsce”. |
Horisont – nye muligheter i et sirkulært Salten | Konferencja/seminarium w Stormen bibliotek poświęcone gospodarce o obiegu zamkniętym w regionie Salten – prezentacje, dyskusje, networking dla samorządu, biznesu i organizacji. |
Boklansering: Dit várok flyr – Ellen Hofsø | Premiera historycznej powieści Ellen Hofsø organizowana wspólnie przez Stormen samiske senter i Stormen bibliotek. Program obejmuje rozmowę autorską (Hofsø i Harald Gaski), joik w wykonaniu Elisabeth Misvær, czytanie fragmentów, sprzedaż książki i podpisywanie egzemplarzy. |
Slektsforskerdagen 2025 – Dzień genealogii | Całodniowe wydarzenie dla osób zainteresowanych badaniem rodzinnych korzeni: „targ genealogiczny” w dziale książek oraz cykl wykładów (m.in. wprowadzenie do genealogii, lulesamska genealogia, praca z księgami parafialnymi). Członkowie stowarzyszenia Slekt og Data Nordland pomagają odwiedzającym w praktycznych poszukiwaniach. |
Hæng! For ungdom 13–20 år – jesienna edycja | Cykl nieformalnych spotkań młodzieży w bibliotece („Hæng!”/„Hang out!”). To przestrzeń do bycia razem, grania, rozmów i korzystania z zasobów biblioteki bez formalnej „ramy wydarzenia”. |
Nybegynnerkurs i 3D-modellering | Kurs dla początkujących z modelowania 3D, organizowany w Stormen bibliotek jako część oferty rozwijania kompetencji cyfrowych. Skierowany do osób, które chcą poznać podstawy projektowania 3D (np. pod druk 3D). |
Bokstorm 2025 – festiwal literatury dla dzieci i młodzieży | Tygodniowy festiwal z naciskiem na literaturę dziecięcą i młodzieżową. W programie m.in. spotkania z autorami, czytania na głos, wydarzenia dla przedszkoli i szkół oraz otwarte wydarzenia rodzinne w różnych przestrzeniach biblioteki. |
John S. Jamtli – DKS-produksjon w Litteratursalen | Seria pokazów / spotkań w ramach programu „Den kulturelle skolesekken” (DKS) z rysownikiem i twórcą komiksów Johnem S. Jamtlim, prowadzona w sali Litteratursalen, głównie dla grup szkolnych. |
Birgit Å. Andersen – lesestund dla przedszkoli | Czytanie na głos dla zaproszonych przedszkoli w baśniowej przestrzeni Eventyrhula, jako część festiwalu Bokstorm. Wydarzenie skupione na wprowadzaniu najmłodszych w świat literatury. |
Lena Lindahl: Jenta i veggen – otwarty wykład autorki | Otwarte spotkanie autorskie z Leną Lindahl poświęcone książce „Jenta i veggen” („Dziewczyna w ścianie”) w Litteratursalen – połączenie prezentacji, rozmowy o historii i literaturze oraz pytań od publiczności. |
Lena Lindahl – czytanie dla klas szkolnych | Zamknięte spotkania dla klas szkolnych w Eventyrhula, podczas których Lena Lindahl czyta fragmenty swoich książek i rozmawia z dziećmi o historii i pisaniu. |
Marit Røgeberg Ertzeid – lesestund dla przedszkoli | Czytanie na głos dla zaproszonych przedszkolaków w Eventyrhula. Autorka wprowadza najmłodszych w tematykę morza i przyrody, przygotowując ich do otwartych, rodzinnych spotkań dzień później. |
Lesestund i Eventyrhula – otwarte czytanie na głos | Ogólnodostępne czytanie na głos w przestrzeni Eventyrhula – formuła „wejść, usiąść, posłuchać”, adresowana do dzieci i rodzin odwiedzających bibliotekę w weekend. |
Havet for småfolk – Marit Røgeberg Ertzeid (spotkanie rodzinne) | Autorskie czytanie i spotkanie rodzinne oparte na książce „Havet for småfolk” („Morze dla maluchów”) w Eventyrhula – z nastawieniem na dzieci i ich opiekunów. |
Havet for småfolk – dodatkowa sesja rodzinna | Druga, niedzielna odsłona spotkania z książką „Havet for småfolk”, dająca szansę udziału rodzinom, które nie mogły przyjść w sobotę. |
Klossefesten 2025 – LEGO–festiwal w bibliotece | Duży, darmowy festiwal LEGO organizowany wspólnie przez Bodø Brikkebyggelag i Stormen bibliotek. W programie: wystawy prac fanów, konkursy, strefy budowania dla różnych grup wiekowych (0–150 lat, serio), aktywności rodzinne; w 2025 r. to już czwarta edycja wydarzenia w bibliotece. |
Renata Kajewska
Renata Kajewska - redaktor publikacji płacowych od ponad 20 lat, absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, studiów podyplomowych z zakresu pracy pracy na UW oraz studiów dla menedżerów kultury na SGH, miłośniczka książek i kultury skandynawskiej
Słowa kluczowe
Kontakt
Wiedza i Praktyka Sp. z o.o.
ul. Łotewska 9a
03-918 Warszawa
Ostatnie numery
