Czy jednak tworzenie rankingów i zestawień książek ma jakikolwiek sens dla czytelników? Na to pytanie z pewnością nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Patrząc jednak na liczbę i różnorodność zestawień można wnioskować, że coś w rankingach musi być.

Dla niektórych ranking będzie to źródło wartościowej informacji, o tym, która pozycja literatury jest warta przeczytania i godna do zakupu. Dla innych będzie to mało znaczące zestawienie, które zostało przygotowane jedynie w celu marketingowym. Obie grupy mają po części rację.

Pracując w bibliotece publicznej niejednokrotnie natykamy się na pytanie czy w zbiorach bibliotecznych znajduje się książka będąca w zestawieniu bestsellerów konkretnych księgarni. Przeważnie chodzi tutaj o najbardziej popularne miejsca zakupu książek, które bardzo często znajdują się w centrach handlowych, czyli miejsca, w których ludzie spędzają czas. Wybierając pomiędzy oczekiwaniem na autobus lub pociąg na dworcu osoby te wybierają przechadzanie się między regałami i półkami w poszukiwaniu ciekawej literatury. Nie zawsze stanowi ona dla nich obowiązkowy element do zakupu. Czasami jest bowiem inspiracją do tego, aby poszerzyć księgozbiór lokalnej biblioteki.

W obecnych czasach jest wiele źródeł uzyskiwania wartościowych informacji o pozycjach literatury, które warto przeczytać. W głównej mierze dotyczy to nowych książek, które w ogromnej ilości są wydawane każdego roku. Samo zdobywanie wiadomości uzależnione jest to od i wieku i zasobów czasowych poszukującego. Dla młodszych pokoleń, które powoli samodzielnie zaczynają kształtować swoje gusta czytelnicze głównym źródłem uzyskiwania informacji jest oczywiście internet. Jego arkana skrywają wiele zestawień książek, które w różnorodnych rankingach zajmują czołowe pozycje. Dla wielu jest to kierunek, w którym podążają ich czytelnicze zainteresowania.

W starszych grupach czytelników można zauważyć większe zróżnicowanie źródeł uzyskiwania informacji o książkach. Są to między innymi audycje radiowe, w których prezentowane są dzieła literatury zarówno współczesnej jak i dawniej. Tę grupę odbiorców bardzo często można sklasyfikować jako bardziej świadome osoby, które nie tylko poszukują ciekawych książek ale także informacji o nich, o ich autorach i kontekstach powstawania. Z tej grupy przeważnie wywodzą się osoby, które uczestniczą w spotkaniach autorskich. Są one dla nich kolejnym punktem styku z literaturą i twórczością autorów.

Wśród kanałów informacyjnych dotyczących pozycji książkowych wiele osób wymienia także swoich znajomych. Jest to ważna informacja dla bibliotek, ponieważ bardzo często grono przyjaciół to również mieszkańcy osiedla lub miasta, w którym funkcjonuje biblioteka. Może to stanowić ciekawe źródło informacji o kierunkach rozwoju bibliotecznego księgozbioru. Tym bardziej, że w ten sposób będziemy tworzyć księgozbiór adekwatny do potrzeb mieszkańców.

Wspomniane powyżej źródła należą do najbardziej popularnych i związane są przede wszystkim z nowościami wydawniczymi. Niemniej jednak zdarzają się sytuacje, kiedy wśród książek, o które pytają się czytelnicy znajdują się pozycje wydane dawno temu, do których powracają kolejne pokolenia.

Wśród wielu rankingów prowadzonych przez księgarnie, portale czytelnicze, wydawców trudno jest wskazać ten który będzie najbardziej wartościowym źródłem uzyskiwania informacji o książkach. Musimy bowiem zdawać sobie sprawę, że bardzo często powstające zestawienia nie są informacją o wartości danej książki. Raczej stanowią odzwierciedlenie oczekiwań wydawców, co do sprzedaży tych dzieł.

Pojawiające się w księgarniach książki oznaczone symbolem bestsellerów również nie są informacją o jakości książki. Jak sama nazwa wskazuje są one raczej odzwierciedleniem tych pozycji, które w największym stopniu zostają wyprzedane z księgarnianych półek. Wielokrotnie przebywając w księgarni byłem świadkiem sytuacji, w której klienci podchodzą wyłącznie do półek oznaczonych symbolem bestsellerów. Zdarzają się także sytuacje, w których klient bezpośrednio podchodzi do sprzedawcy z zapytaniem, którą książkę warto zakupić dla jasno sprecyzowanego czytelnika. W takiej sytuacji sprzedawca również bardzo często przedstawi książki będące na szczytach popularności. Dla klienta będzie to wartościowa informacja zwłaszcza w sytuacji, kiedy nie do końca orientuje się on w zagadnieniach rynku książki, a także ma ograniczone informacje odnośnie gustów i zainteresowań czytelniczych osoby, którą chcę obdarować takim prezentem.

Zestawienia tworzone przez krytyków literatury mogą być najbardziej wartościowym źródłem o merytorycznej wartości poszczególnych pozycji. Bardzo często jednak nie trafiają one na pierwsze strony portali internetowych. Rzadko, kiedy trafiają także na ostatnie strony czasopism kolorowych. Dlatego też trudno dotrzeć do tej informacji przeciętnemu czytelnikowi, a tym samym ma on utrudniony dostęp do tych informacji.

Bibliotekarze jako eksperci w dziedzinie literatury powinni w swoich decyzjach zakupowych kierować się wszystkimi dostępnymi informacjami, a tym samym kształtować lokalny, dostępny w bibliotece zasób książek. Także w oparciu o literaturę ocenianą i docenianą przez krytyków. Niestety nie zawsze takie działanie jest zgodne z realiami.

Głównym problemem jest tu oczywiście brak środków finansowych. Drugim równoważnym czynnikiem jest oczekiwana popularność danych książek w zbiorach konkretnej biblioteki. Głównym czynnikiem pracy bibliotekarza jest bowiem troska o utrzymanie, a także wzrost, poziomu czytelnictwa na terenie funkcjonowania biblioteki. Ten można utrzymać lub podwyższyć posiadając w zbiorach książki, które będą czytali użytkownicy, a ci bardzo chętnie sięgają po książki, które widzą w księgarniach. W ten sposób koło się zamyka. Oczekiwane są książki będące bestsellerami.

Wielu bibliotekarzy kierując się własnym doświadczeniem wie, że zapewnienie adekwatnego do potrzeb użytkowników i czytelników zbioru książek jest zadaniem stosunkowo trudnym, aczkolwiek nie stanowi większego problemu wybór pozycji atrakcyjnych dla odbiorców. Oczywiście nie dogodzimy wszystkim i zawsze znajdą się osoby niezadowolone z zestawu zaproponowanych przez książnicę zbiorów. Niemniej jednak bibliotekarze bardzo często w swoich decyzjach zakupowych są bardzo precyzyjni i doskonale odzwierciedlają potrzeby czytelników.

Oczywiście w zakupach ważny aspekt stanowią także pozycje będące kontynuacjami serii. Zakup tych dzieł nie jest elementem dyskusji. Jest to wręcz konieczność, a obowiązek ten bardzo często sumiennie jest spełniony przez bibliotekarzy. Podobnie jest w przypadku literackiej nagrody Nobla. Po ogłoszeniu wyników często lawinowo wzrasta zainteresowanie literaturą laureata. Z jednej strony jest to doskonała informacja, ponieważ pokazuje, że ludzie łakną wiedzy o książkach i ją zdobywają. Z drugiej strony czasami jest to problem, ponieważ książki laureatów nie zawsze są masowo dostępne. Uzyskanie wyróżnienie sprawia jednak, że wydawcy wznawiają wydawanie książek zwycięzcy.

Tworzenie rankingów i zestawień najbardziej popularnych książek jest warunkowane prowadzeniem działań marketingowych. Wydawnictwa, zwłaszcza te najbardziej popularne i wpływowe na polskim rynku, zabiegają o odpowiednią ekspozycję ich książek w księgarniach. Tym samym ich pozycje znajdują się w miejscach które w największym stopniu są widoczne przez klientów. Dotyczy to nie tylko tych osób, które wejdą do sklepu i będą rozglądały się po regałach. Bardzo często część z tych pozycji znajduje się w witrynach sklepowych tak, żeby były widoczne dla osób przechodzących koło punktu sprzedaży. Osoby te nie zawsze mają zamiar wejść do środka. Ciekawa książka, dla niektórych z nich może być Impulsem do tego, aby dokonać zakupu.

Musimy także pamiętać, że rankingi popularności książek bardzo często bazują na pozycjach i autorach, którzy już wypracowali sobie markę wśród czytelników. Jestem przekonany, że każda kolejna część przygód Harrego Pottera, książka napisana przez Remigiusza Mroza, pozycja z Kicią Kocią w roli głównej trafi na czołowe miejsca w swojej kategorii. Jest to bowiem warunkowane osiągniętą popularnością i stworzeniem marki danej pozycji. Poza tym będą to kontynuacje już istniejących serii, a jest to kolejny czynnik motywujący czytelników do zakupu. Niektórzy bowiem mogą poszczycić się bogatą kolekcją książek danego autora. Nie chcą też, aby w ich prywatnych księgozbiorach powstawały braki. Podobnie dzieje się w przypadku bibliotek. Wystarczy tylko, że spojrzymy na ostatnie faktury i wyznaczymy te książki, które stanowią kontynuację już istniejących serii. Z pewnością będzie ich dużo.

Wśród najmłodszych czytelników trudno jest wskazać konkretne tytuły. Są to bowiem czytelnicy, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z książkami. Zdecydowanie łatwiej w tej grupie wiekowej wskazywać obszary tematyczne, które spotykają się z dużym zainteresowaniem odbiorców. Są wśród nich książki o księżniczkach (Kopciuszek, Królewna Śnieżka, Kraina Lodu), książeczki o zwierzętach czy zawodach (strażacy, policjanci itp.), dinozaurach czy popularnych postaciach bajkowych (Kicia Kocia, Kubuś Puchatek, Król Lew itp.).

W kolejnych kategoriach będą przedstawiane książki, które cieszą się popularnością wśród czytelników. Ciężko wśród nich wskazać dominujące pozycje, więc czasami będą pojawiały się nazwiska popularnych autorów. To pozwoli nakierować uwagę w stronę gatunków, które są szczególnie popularne. Kolejność w każdej kategorii jest przypadkowa. Ciężko bowiem porównywać popularność książek np. Katarzyny Michalak z książkami Remigiusza Mroza, pozycji Stephena Kinga z Licindą Riley.

W grupie wiekowej 9–12 lat

• Biuro detektywistyczne Lassego i Mai
• Seria Maciczne drzewo
• Seria Baśniobór
• Dzienniczek cwaniaczka

W tej kategorii wiekowej mamy przedział od 13 do 19 lat. Jest to duży przedział wiekowy, co oznacza, że dobór literatury jest bardzo zróżnicowany. Z jednej strony mamy książki, które zahaczają jeszcze o „dziecinne” historie. Z drugiej pojawiają się pozycje poruszające ważne tematy dla młodzieży związane m.in. z miłością, odrzuceniem. Ważną gałąź stanowią także książki przygodowe z wątkami fantastycznymi. Niesłabnącą popularnością cieszy się Harry Potter, do którego wracają czytelnicy w każdym wieku.

• Felix Net i Nika
• Seria z Percy Jacksonem
• Seria Zwiadowcy
• Książki Alice Oseman
• Harry Potter

Kategorii osób dorosłych można dostrzec niesłabnące zainteresowanie książkami z obszaru kryminału, sensacji, thrillerów. Jest to w zasadzie bardzo widoczny i dobrze zaznaczony trend ostatnich lat, w których to wielu autorów sięga po ten gatunek i z powodzeniem radzi sobie z przygotowaniem wartościowych i atrakcyjnych książek. Ciekawym zjawiskiem jest także fakt, iż coraz większe grono czytelników sięga po książki popularnonaukowe, naukowe czy reportaże. Pokazuje to że ten kierunek rozwoju staje się coraz bardziej atrakcyjny a tym samym warto zwrócić na niego uwagę w decyzjach zakupowych. Oczywiście częstym filarem w wielu bibliotekach są książki obyczajowe, romanse, które wśród dorosłych cieszą się nie dużym zainteresowaniem. Wśród książek dla dorosłych ciężko wskazywać konkretne tytuły. Zdecydowanie łatwiej skupiać się na autorach lub konkretnych wątkach. Zwłaszcza, ze wielu autorów pisze całe serie książek.

Jakie książki będą zawsze godne polecenia