Przestawione w tym artykule problemy to realne sytuacje, z jakimi mierzą się pracownicy filii bibliotecznych. Artykuł powstał bowiem na podstawie odpowiedzi samych bibliotekarzy, które są odzewem na pytania zadane 31 sierpnia 2021 r. w grupie Forum bibliotekarzy na portalu Facebook.

Praca w bibliotece polega na wykonywaniu wielu zadań. Część spośród nich wymaga większego skupienia i pochylenia się nad nimi. Dobrze, gdy na takie zadania zarezerwowana zostanie choćby jedna godzina w tygodniu. Niestety w przypadku małych filii bibliotecznych, jednoosobowych bibliotek bardzo często nie ma takiej możliwości.

Bibliotekarz na stałe pracujący w filii wie mniej więcej, jak rozkłada się ruch czytelników w ciągu tygodnia. Na realizację zadań wymagających skupienia wybiera te dni, w których ruch jest mniejszy. Wyciąga wtedy niezbędne dokumenty i stara się je wypełnić.

Oprócz pracy polegającej na wypożyczaniu książek, pomaganiu czytelnikom w znajdowaniu wybranych lektur do zadania bibliotekarza należy także praca z danymi osobowymi.

Filie biblioteczne, podobnie jak jednostki główne, muszą walczyć o czytelnika. To sprawia, że ich oferta musi być stale aktualizowana i dostosowywana do potrzeb społeczności lokalnej. Nie chodzi tu wyłącznie o zaplecze książkowe. Wśród działań jest wiele prac związanych z szeroko rozumianą promocją czytelnictwa.

W wielu filiach, często jednoosobowych, działalność kulturalno-oświatowa jest na podobnym poziomie, co w większych placówkach. Może być ograniczona do jednej lub dwóch grup docelowych. Niemniej jednak przygotowanie zajęć dla dzieci pochłania tyle samo czasu zarówno w przypadku małej filii, jak i większej książnicy. Różnica polega na tym, że w przypadku większych jednostek praca ta może zostać rozłożona na więcej osób. Można też wyznaczyć jedną osobę, która zajmie się tylko tym zadaniem.

Bibliotekarz pracujący w filii często sam musi o wszystko zadbać. Przygotowanie zajęć, podobnie jak niezbędne prace organizacyjno-porządkowe, ponownie zostaje wplecione gdzieś pomiędzy obsługę czytelników, opracowywanie zbiorów czy prace porządkowe.

Podobnie, jak w przypadku przygotowywania zajęć wygląda sytuacja z opracowaniem książek. Ponownie bibliotekarz z jednoosobowej filii wszystko robi samodzielnie, począwszy od zamówienia książek, poprzez ich opracowanie, na udostępnianiu kończąc. W całym tym procesie jest pewna logika i korzyść dla bibliotekarza go wykonującego. Poznaje on bowiem książki dostępne na rynku, wie, kiedy pojawią się kolejne części i jakie są brakujące tomu. Niemniej jednak cały ten proces jest bardzo czasochłonny.

W niektórych filiach bibliotecznych problemem są także godziny otwarcia. Wiąże się to z niewystarczającą liczbą pracowników. Trzeba też zwrócić uwagę na dostosowanie godzin otwarcia do potrzeb społeczności lokalnej. Filia w szkole, w której dostępne są książki dla dzieci, powinna być otwarta w godzinach, w których odbywają się zajęcia.

Niedostosowanie godzin pracy do oczekiwań społeczności lokalnej przejawia się także w takich samych godzinach pracy filii i biblioteki głównej. O ile otwarcie biblioteki głównej znajdującej się w centrum miasta ma sens w godzinach porannych np. od 8:00, o tyle w filii wiejskiej nie będzie już odpowiednia.

Problemy filii bibliotecznych nie dotykają wyłącznie małych placówek zlokalizowanych na obszarach wiejskich. Coraz częściej dotykają one także filii zlokalizowanych w dużych miastach. Problemy te są jednak nieco innej natury.

W dużych ośrodkach miejskich coraz częściej słychać głosy mówiące o likwidacji filii bibliotecznych. Wszechobecne szukanie oszczędności zmusza kadrę zarządzającą bibliotekami do tego, aby szukać oszczędności. Pierwszym krokiem jest oczywiście redukcja zatrudnienia, a co za tym idzie likwidacja filii. Jeżeli nawet uda się uniknąć zwolnienia bibliotekarzy, to coraz częściej pojawiają się propozycje łączenia pojedynczych filii w większe ośrodki. Tym samym kilka jednostek łączy się w jedną większą bibliotekę. Jeżeli takie działanie przeprowadzone jest z pomysłem, może przynieść pozytywne efekty. Zwiększy się kadra pracowników w jednym miejscu, a tym samym stałe obowiązki będą mogły zostać podzielone. Bibliotekarze zyskają czas na opracowywanie zajęć i prowadzenie szerokiej działalności kulturalno-edukacyjnej. W łączących się filiach często jednak następuje redukcja zatrudnienia. Zwiększa się obszar działania, a rąk do pracy nie przybywa.

Zdarza się, że wśród zadań realizowanych przez bibliotekę główną ginie działalność filii bibliotecznych. I to nie tylko z powodu mniejszej liczby wydarzeń. Często działalności filii nie jest zauważana przez dyrekcję. Nie chodzi w tym miejscu tylko o problemy związane z funkcjonowaniem filii. Chodzi także o zwykłą działalność. Kadra zarządzająca nie angażuje się w pracę filii. Traktuje ją raczej marginalnie. Można powiedzieć, że działalność filii jest bagatelizowana, spychana na dalszy plan. Filia po prostu staje się piątym kołem u wozu.

To wszystko dzieje się do czasu rocznego sprawozdania z działalności. Sprawozdania, w którym działalność filii wliczana jest do sukcesów biblioteki głównej. Zaangażowanie, pasja, kreatywność bibliotekarzy pracujących w filiach właśnie wtedy zostaje dostrzeżona. Chociażby poprzez pryzmat statystyk.